KONTAKTÖR

Büyük güçlü elektromanyetik anahtarlara kontaktör denir. Kontaktörler; elektromıknatıs, palet ve kontaklar
olmak üzere üç kısımdan oluşur. Elektrik motoru, iklimlendirme sistemleri, pompa, vakum, konveyör,
kompresör ve aydınlatma gruplarının kontrol ve kumandasında kullanılır. Kontaktör bobini enerjilendiğinde,
bobin üzerinde bir manyetik alan meydana gelerek nüvenin mıknatıslanmasını sağlar. Elektromıknatıs özelliği
kazanan sabit nüve, karşısında bulunan hareketli paleti kendine çekerek kontakların konum değiştirmesini
sağlar (Görsel 1.23).

Kontaklar gümüş, bakır-nikel, demir-kadminyum, karbon, tungsten gibi metallerden yapılır. Yapı itibarıyla
ana kontaklar (güç kontakları) ve yardımcı kontaklar (kumanda kontakları) olmak üzere iki farklı kontak yapısı
bulunur. Kontakların konumuna göre de normalde açık (NO) ve normalde kapalı (NC) olmak üzere iki farklı
şekilde imal edilir. Çeşitli firmaların farklı kontak yapılarında üretilen kontaktörleri de mevcuttur. Görsel 1.24’te
bir kontaktörün yapısında bulunan kontaklar sıralanmıştır. Tablo 1.6’da bu kontaktörde bulunan kontakların
özellikleri verilmiştir.

Kontaktörün kontak yapısı ve konumları;

Kontaktör uçları ve özellikleri ;

13 – 14 1. kontak, normalde açık yardımcı kontak A1 – A2 Bobin uçları girişi
21 – 22 2. kontak, normalde kapalı yardımcı kontak 1 – 2 L1 (R) fazına ait güç kontağı
31 – 32 3. kontak, normalde kapalı yardımcı kontak 3 – 4 L2 (S) fazına ait güç kontağı
43 – 44 4. kontak, normalde açık yardımcı kontak 5 – 6 L3 (T) fazına ait güç kontağı

Kontaktör Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Kullanma Sınıfı: Kontaktörler çalışma gerilimi, işletme ve kullanma şekillerine göre sınıflara ayrılarak
standartlaştırılmıştır. Sınıflarına göre farklı yükleri kumanda eder. Kullanma sınıfının doğru tespit edilmesi ve
uygun olarak seçim yapılması, kontaktörün sağlıklı çalışması açısından önemlidir (Görsel 1.25). Kontaktörlerin
üretim sınıfları ve kullanım alanları Tablo 1.7 ve Tablo 1.8’de verilmiştir

Tablo 1.7: Alternatif Akım Kontaktörlerinin Üretim Sınıfları ve Kullanım Alanları
SINIFI KULLANIM ALANLARI
AC – 1 Omik yüklerde, özellikle ısıtma uygulamalarında kullanılır.
AC – 2 Bilezikli asenkron motorlara yol vermede kullanılır.
AC – 3 Sincap kafesli asenkron motorların çalıştırılmasında kullanılır. En yaygın uygulama sınıfıdır.
AC – 4 Sincap kafesli veya bilezikli motorların kesik çalışma ve ters akımla frenleme uygulamalarında kullanılır.
AC – 5b Akkor flamanlı lambaların kumandasında kullanılır.
AC – 6a Transformatörlerin kumandasında kullanılır.
AC – 7a/b Az endüktif yüklerde, özellikle ev cihazlarında ve benzer uygulamalarda kullanılır.

Tablo 1.8: Doğru Akım Kontaktörlerinin Üretim Sınıfları ve Kullanım Alanları
SINIFI KULLANIM ALANLARI
DC – 1 Omik DC yüklerin beslenmesinde kullanılır.
DC – 3 Şönt motorların çalıştırılması ve frenlenmesiyle ilgili devrelerde kullanılır.
DC – 5 Seri motorların çalıştırılması ve frenlenmesiyle ilgili devrelerde kullanılır.
DC – 6 Akkor flamanlı lambaların kumandasında kullanılır.

Anma Gerilimi: Kontaktörün kumanda edeceği gerilim değeridir. Genellikle 220 V veya 380 V’tur.
Bobin Gerilimi: Bobinin çalışma gerilimidir. Bu gerilim AC / DC olabilmektedir.
Anma Akımı: Kontaktörün güç kontaklarının akım değeridir.
Anma Gücü: Kumanda edilecek alıcının gücüdür.
Kontak Yapısı ve Sayısı: Kontaktörlerde güç (ana) ve kumanda (yardımcı) kontakları olmak üzere iki
tip kontak mevcuttur. Güç kontakları, yüksek akıma dayanıklı olup motor vb. alıcıları çalıştırmak için kullanılır.
Kumanda kontakları ise kumanda devre elemanlarının kontrolünde görev yapar. Güç kontakları üç adettir ve
tümü normalde açık (NO) kontaklardır. Kumanda kontakları ise üreticiye göre çeşitli kombinasyonlarda, sayısı
farklı normalde açık (NO) ve normalde kapalı (NC) kontaklardan oluşur.